Thursday 29 August 2019

ජර්මනියේ කඳු මුදුනේ කැලෑ හෝටලය (නැගෙනහිර ජර්මනිය)


මේ ලඟදි  නෑදෑයින් දෙපළක ගේ විවාහ සංවත්සරයකට  ගියා ජර්මනියට. ඒ ගොල්ලෝ උත්සවය සැමරුවේ ඒ කාලයේ නැගෙනහිර ජර්මනිය හෙවත් ජර්මන් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ජනරජය ලෙස හැඳින්වූ රටේ (දැන් ජර්මන් සමුහාණ්ඩුවේ ) හෝටලයක. වල්ඩ්හොටෙල් බෙර්ගොෆ් කියන එකේ. ඒක තේරුම  කඳු මුදුනේ කැලෑවේ(වල්ඩ්)  හෝටලය  කියන එක. තුරින්ගියා වනය අසල ලුයිසේන්තාල් නගරයේ අක්කර ගණනක්  පුරා විහිදී ඇති හෝටලයක්.

මම  මීට කලිනුත්  නැගෙනහිර ජර්මනිය ගැන ලිපි පේලියක්ම ලිව්වා. ඒවා පහල ඇති. සෝවියට් දේශයේ ජීවත්වුණු ශිෂ්‍යයෝ හුඟක් අය දන්නේ තමන් දුම්රියෙන් පහුකරගෙන ගිය පෙදෙසයි නැගෙනහිර බර්ලිනයයි ගැන  විතරයි. මොකද බටහිරට යන්න නැගෙනහිර බර්ලිනයේදී  දුම්රියෙන් බහින්න වෙන  නිසා.  ඉතින් හුඟක් වෙලාවට මේ රට ගැන තීරණය කරලා ලියන්න ඇත්තේ ඒ දැකපු දේ අනුව වෙන්න පුළුවන්.

අපේ නෑදෑයින් දෙපල අන්ද්‍රියාස් සහ ඔහුගේ බිරිඳ ගීසේලා ගේ 20 වන විවාහ සංවත්සරය මේ හෝටලයේ තමයි ගත්තේ. සාමාන්‍යයෙන් අපි ඔක්කොම එදා අළුයම  වෙනකන්ම  මේ උත්සවය සමරන නිසා නතර වුනෙත් හෝටලයේමයි.

විශේෂත්වය මේකයි. මම නිකමට අන්ද්‍රියාස් ගෙන් ඇහුව මේ හෝටලේ අලුතෙන් හදපු එකක්ද කියල. මොකද මම උදේම සෞනා එකට ගියා ගිනි තපින්න. (ඇඟට හොඳයි). පිහිනුම් තටාකයේ  පීනුවා, උදේ කෑම එකත් නියමයි බුෆේ ක්‍රමයට.  එයා කීව නෑ  මේ පරණ හෝටලයක් අළුත් අයිතිකාරයෝ කියල.

කුතුහලය නිසා මම පොඩ්ඩක්  හොයල බැලුව.  කතාව ඇත්ත.  නැගෙනහිර ජර්මන් රට බටහිරට එකතු වුනු මුල් අවුරුදු කිහිපයේ නැගෙනහිර ජර්මන් රජයට අයත්ව තිබූ මේ හෝටලය වසා දැමුනා. ජරා ජීර්ණ වෙමින් තිබුණු හෝටලය සමාගමක් විසින් මිලදීගෙන පරණ තුබුණු අන්දමටම ගොඩ නැගුවා.
 මෙහි භුමියේ නොයෙකුත් විනෝදාත්මක ක්‍රියාකාරකම් තිබෙනවා එන අයට කරන්න. ඒ කියන්නේ කඳු නැගීම, බෝට්ටු පැදීම් වැනි දේ.

ඒ කියන්නේ මේ නැවත ප්‍රතිසංස්කරණය කරලා තියෙන්නේ පරණ හෝටලයමයි. නැගෙනහිර ජර්මනියේ මේ වගේ හොඳ හෝටල් තිබුණා කියන එක තමයි දැන් නිගමනය. බලන කොට එහෙම ඒවා කිහිපයක්ම තිබිල තියෙනවා. එතකොට කවුද ඒවාට ගියේ. මම හිතුවේ කොමියුනිස්ට් පක්ෂයේ , ස්ටාසි එකේ උසස් නිලධරයන් වෙන්න ඇති  කියල. එහෙමනේ සාමන්‍යයෙන් වෙන්නේ.

නැහැ මේ හෝටලේට නම්  එවල තියෙන්නේ තමන් වැඩ කරන තැන්වල වැඩිම තරු ගාන හම්බ වෙච්ච අය හෙවත් හොඳම වැඩ කරුවා හෝ ඊළඟට ඉන්න කෙනා. හොඳම  ඉන්ජිනේරුව, හොඳම කම්කරුවා ඔන්න ඔය  වගේ. (ඒ ගොල්ලෝ කොහොමද තේරුවේ කියන එක දන්නේ නැහැ දැනට. පස්සේ හොයල කියන්නම්)

එතකොට තමන්ගේ පවුල පිටින්ම මේවාට  එන්න දුන්නලු. කෑම බීම  ඔක්කොම  නොමිලේ. එතකොට මේ ගිනි තපින සෞනා එක, පිහිනුම් තටාකය, මසාජ් කරන තැන් අනිත් එළි  මහන්  ක්‍රීඩා ඔක්කොමත් ඇතුළුව. ඒ ඔක්කොම නොමිලේ.

අම්මට සිරි, ඉතින් මම කිව්වා මගේ බිරිඳගේ නෑදෑයට ,
"ඉතින් කොච්චර හොඳද? එහෙමෙ තියෙද්දිනෙ ඔයාල මේ තිබ්බ සමාජවාදෙට බනින්නේ , ස්ටාසි එකෙන් විතරනේ  ප්‍රශ්නෙ තිබ්බේ කියල "
මිනිහ කියපි:
"ඔව් ඉතින්, නොමිලේ නම් තමයි, ඒත්  මේ හෝටලේට එන්න අවුරුදු හතක් පෝලිමේ ඉන්න ඕනේනේ "

ඉතින් සමාජවාදේට කෙළවුණ එක අහන්නත් දෙයක්ද?

දැන්  ජර්මනියේ නැගෙනහිර පැත්තේ සමාජවාදේ ඉවරවෙලා අවුරුදු 20 කටත් වැඩියි. හෝටලේ තවම  තියනවා. සල්ලි දීල බුක් කරලා ඕන කෙනකුට ඇවිල්ල විනෝද වෙලා යන්න පුළුවන්.

සමානාත්මතාවය සල්ලි වලට ගන්න පුලුවන්ද?

ඔය වෙලාවේදී තමයි මට කල්පනා වුනේ සමාජවාදී රටවල හිටපු ගොඩක් අය ඒ  කියන්නේ රුසියානුවෝ, නැගනහිර ජර්මන් ජාතිකයෝ, යුක්රේනියන් වරු සහ මෙකී  නොකී ජාතින් නිවාඩු යනකොට එළිමහනේ ඉන්න තමයි වඩා කැමති. කැලෑවක් හෝ වෙරළක් අයිනේ කුඩාරමක් ගහගෙන කඳු නගින්න, ගිනි තපින්න වගේ මුදල් අඩුවෙන්ම  වියදම් වෙන ක්‍රම වලින් නිවාඩුව ගත කරන්න තමා හදන්නේ. සමහරවිට ඕව පුරුදු වෙන්න ඇත්තේ අර වගේ පෝලිමේ ඉන්න ඕන නිසා වෙන්නැති නොමිලේ දෙන එකට .
හෝටලය ඉදිරිපස 

හෝටලයේ පිළිගැනීමේ කාර්යාලය 

ඇතුලේ පිහිනුම් තටාකය 
මේ පින්තුරය මම ගත්තේ 

සෞනා එක (උණුසුම් කාමරය)

Thursday 22 August 2019

ප්‍රථම ප්‍රේමයේ ප්‍රශ්න - ты не моя первая любовь


අමාරුම කාලයක් ගත වුනේ. ප්‍රකාශක මහත්වරුන්ට මහත්මියන්ට  කෝල් කළා , මෙසේජ් යැව්වා. බලාපොරොත්තුව හිටියා. සමහර බ්ලොග් යාළුවොත් උදව් කරන්න බැලුව. හරිගියේ නැහැ. ඒත් මම බලාපොරොත්තුව අත හැරියේ නැහැ.
කාටවත් කිව්වේ නැති වුනාට ෆේස්බුක් ගිනුමත් බ්ලැක්ලිස්ට් වෙලා තිබුන. ඉවෙන්ට් එක හදන්න පමා වුනේ  ඒකයි.

හැබැයි අන්තිමට වගේ, මගේ අතින් වියදම් කරලා කර්තෘ ප්‍රකාශනයක් ලෙස  මුද්‍රණය කරන්න සියල්ල ලැහැස්ති කරලා තියෙද්දී ගැලවුම්කරුවෙක් පැමිණියා.  දැන් ඉතින්  මුද්‍රණයට ලැහැස්තියි.

ඔය අස්සේ හම්බ වුනා මෙන්න මේ පින්තුරේ. මට මතක විධිහට   ඇණයා  තමා මේක කිව්වේ.  මම කතාවේ මුල්ම හරියේ එක පරිච්ඡේදයක ලියල තිබුන  කතාවේ කතා නායකයා ගිහාන් නොම්මර 108 තාන්යා ගේ කාමරයට ගිය හැටි. එතැන එදා රෑ ඉන්න කොට අනිත් කෙල්ලෝ  තුන්දෙනා දුහුල් රාත්‍රී ඇඳුම් ඇඳන් හිටිය. ගිහාන්ට යට ඇඳුමත් පෙනෙන්න තරම් කියල.

ඉතින් ඕකට වැටුණු කොමෙන්ටුව තමයි , ඔය රුසියන් කෙල්ලෝ අඳින්නේ කිලිටු හලාත් එකක් කියන එක. ඉතින් ඔන්න පියෙර්ව මයෙස්කය පැත්තේ විශ්ව විද්‍යාල නේවාසිකාගාරෙක හිටපු සිසුවියෝ  තුන් දෙනෙක්  තමා මේ ඉන්නේ. ඔය දකුණු පැත්තේ කෙලවරේ ඉන්න  එක්කෙනා ඇඳන් ඉන්නේ ඔය හලාත් කියන එක. (රතු පාට ), නිකන් ඇඟට උඩින් දාන ඕවර්කෝට් කෝට් එකක්.

දකුණු පැත්තේ රතුපාට ඇඳුම හලාත් එකක් 

කියන්න සන්තෝසයි මේ තුන් දෙනාම හොඳින් ජිවත් වෙනවා මොස්කව් වල.  කසාද බැඳලා . දරු මල්ලෝ හෙම ඉන්නවා.

ඉතින් දවසත් ලැහැස්තියි. සැප්තැම්බර්  21 සෙනසුරාදා සවස 3.30ට. පුලුවන්නම් සවස 3.00 ට විතර ඇවිල්ල  අසුන් ගන්න. ගීත ගායනා , නැටුම් සහ පොඩි කතා දෙකක් විතරයි ඔන්න.

කතා කරන්න එන්නේ ආචාර්ය සුනිල් විජේසිරිවර්ධන සහ මහාචාර්ය චන්ද්‍රගුප්ත තේනුවර. දෙන්නම ඉගෙනුම  ලැබුවේ සෝවියට් දේශයේ. සුනිල්  මට ජ්‍යෙෂ්ඨ ශිෂ්‍යයෙක් හැටියට. තේනු සමකාලීන.

නිපුන ප්‍රනාන්දු, දිලිනි කාරියකරවන ගෙන් ගී දෙක තුනකුත් බලාපොරොත්තු වුනහැකි.

පොත කලින් මිලදී ගන්නවා නම් වට්ටමකුත් ලැබෙනවලු.

රුසියානු සංස්කෘතික කේන්ද්‍රයේදී
නො 10 ඉන්ඩිපෙන්ඩන්ට් මාවත කොළඹ 7 
No:10 Independence Ave, Colombo 00700, Sri Lanka

පොත ගන්න පුළුවන්ලු මෙන්න මේ කුටියෙන්.

Wednesday 14 August 2019

චෙර්නෝබිල් - සැඟවිය නොහුණු සත්‍යය 3

පෙර ලිපි:

චෙර්නෝබිල් - සැඟවිය  නොහුණු සත්‍යය 3

චෙර්නොබිල් න්‍යෂ්ටික විදුලි බලාගාරයේ හතරවන රිඇක්ටරයේ වාරික නඩත්තුව (routine maintenance) හෙවත් දෝෂ සෙවීමේ නෛතික වැඩ නැවැත්වීම යෙදී තිබුනේ 1986 අප්‍රේල් 25 දාටය.  කලින් ලිපියට ලැබුන ප්‍රතිචාරයක තාප හුවමාරු මධ්‍යස්ථානය (heat exchanger)   ගැන පවසා තිබුණි. මතක තබා ගත යුත්තේ මෙහි ජල වාෂ්ප කෙලින්ම ටර්බයිනයට ගමන් කරන බවය. heat exchanger  වෙනස්කම මෙවැනිරිඇක්ටර සඳහා පසුව පැමිණි  අලුත්වැඩියාවකි.  ඕනෑම විදුලි බලාගාරයක බලාගාරයේ යන්ත්‍ර සුත්‍ර ක්‍රියා කරවීම ආදී වැඩ සඳහා තමන් උපදවන විදුලියෙන්ම ක්‍රියා කරන  වෙනම විදුලි සැපයුමක් තිබේ. (supply) මේ විදුලි සැපයුම හදිසියේ හෝ ක්‍රියා විරහිත වුවහොත් විදුලි බලය සැපයීම සඳහා වෙනම  ඩීසල් ජෙනරේටර් තිබේ. මෙය සාමාන්‍ය ක්‍රියා පිළිවෙතයි.

සාමාන්‍යයෙන් විදුලි ජෙනරේටරයක් නැවැත්වීම සඳහා අනුමත කරන ලද ක්‍රියා පටිපාටියක්  තිබේ. මෙය පැහැදිලිව ලියා බලාගාර අධ්‍යක්ෂක හෝ ප්‍රධාන  ඉංජිනේරු තැන අත්සන යොදා ඉන්පසු ඒ  අනුව ක්‍රියා කලයුතුය, චෙර්නොබිල් යනු විශාල ධාරිතාවයක්  ඇති බලාගාරයකි, හතරවන රිඇක්ටරයෙන් පමණක් විදුලි මෙගාවොට් 500 (MWe) ටර්බයින්  දෙකකට වාෂ්ප සපයයි.  එමනිසා  එම රිඇක්ටරයෙන් විදුලි මෙගාවොට් 1000 හා තාප 3200 මෙගාවොට් තාප බලයක්  නිපදවීමට පුළුවන. (නවත්වන තුරුම  එහි විදුලි හා තාප බල නිෂ්පාදන අගයන් වූයේ ඒවාය.මෙහිදී විදුලි මෙගාවොට් (MWe) හා තාප මෙගාවොට් (MWt) අතර වෙනස හඳුනා ගැනීම වැදගත්ය. විදුලි ධාරිතාව යන බලාගාරය නිපදවන විදුලියයි. තාප ධාරිතාව යනු එම විදුලි ධාරිතාව නිපදවීමට අවශ්‍ය  තාප ශක්තියයි.(heat energy ))

අප්‍රේල් 25 වනදා මෙම සාමාන්‍ය රිඇක්ටරය නැවතීමේ සැලසුම් කරන ලද ක්‍රියා පිළිවෙතට  සමගාමීව වෙනත් පරීක්ෂණයක් කිරීමටද තීරණය කරන ලදී.   එනම් ප්‍රධාන විදුලිය කපා හැරීමකදී නැවතී යන  ටර්බයින් හරහා කෙතරම් දුරට ප්‍රධාන ජල පොම්පාගාරයට   විදුලි සැපයුම සිදුවේ ද යන්න සොයා බැලීමයි. ජල පොම්පාගාරය මගින් ශීතල ජලය රිඇක්ටරයට යවන අතර එය අත්‍යවශ්‍ය දෙයකි. මෙම පරීක්ෂණය මීට  කලින් අවුරුද්දේ චෙර්නෝබිල් බලාගාරයේ කරන ලද මුත් ඉන් ලැබුණු දත්ත ගැන සෑහීමකට පත්වීමට ඉංජිනේරුවන්ට නොහැකි වුනි. එයට හේතුව වූයේ ටර්බයින් වලින් එන විදුලි බලය අවශ්‍ය දත්ත ගැනීමට ප්‍රථම ඉක්මනින්ම අවසන් වීමයි. මේ නිසා නව වෝල්ටේජ් රෙගියුලේටර වල (වෝල්ටීයතාවය හසුරුවන පාලකය)  සැලසුම් පරීක්ෂාවද සිදු කිරීමට තීරණය විය. මීට අමතරව විදුලිය සපයන  අතිරේක ඩීසල් ජෙනරේටර ක්‍රියාත්මක වීමට කොපමණ කාලයක් ගතවේද යන්නද සොයා බැලීමට නියමිතව තිබුණි.  රිඇක්ටරය නවතන කාලයේ මෙයද කිරීමට අධ්‍යක්ෂකවරු අනුමැතිය දෙන ලදී.

 චෙර්නෝබල බලාගාරයේ ඇතිකර  තිබූ   දේශපාලන තනතුරු වලින් ඉහලින්ම සිටියේ නියෝජ්‍ය අධ්‍යක්ෂක සෙර්ගෙයි පරශින් ය. ඔහු අදත් ජිවතුන් අතර සිටී . රිඇක්ටරයේ දෝෂ සහගත බව ගැන ප්‍රධාන වශයෙන් චෝදනා කරන එක අයෙක්ද ඔහුය. ඔහුට බලාගාරයේ වැඩ පිලිබඳ ප්‍රමාණවත් දැනුමක් තිබෙන්නට හැකි මුත් ඔහු ඉංජිනේරුවකු හෝ  න්‍යෂ්ටික  විද්‍යාඥයකුද නොවේ. 

   සෙර්ගෙයි පරශින් මේ සැලසුම් කළ අමතර පරීක්ෂණය ගැන දැන  සිටියේය.  

දැන් ඔය කියන රිඇක්ටරයේ දෝෂය සහ වැරැද්ද සමග සැබෑ වැරැද්දද විමසා බලමු.  මේ කියන දෙවන පරික්ෂාව සිදු කිරීම සඳහා දහවලේ සිටි ඉංජිනේරුවන් කළ කී දෑ පිලිබඳ නිසි වාර්තාවක්  හවස වැඩට වාර්තා කළ  ඉංජිනේරුවන් හා සහායක නිලධාරීන්ට භාරදී තිබුනේ නැත. එසේම මේ පරික්ෂාව  සිදු කරන ඉංජිනේරු / කාර්ය නියාමක  කණ්ඩායම හා රිඇක්ටරයේ ක්‍රියාකාරීත්වය (operation)  හා  ආරක්ෂණ  ක්‍රියාමාර්ග (safety procedure) භාරව සිටි කණ්ඩායම අතර සම්බන්ධතාවයක් තිබීද නැත. රිඇක්ටරයේ නැවතීමේ ක්‍රියාවලිය හා  තමන් ගේ පරීක්ෂණය අතර සම්බන්ධයක් නැතැයිද කිසිදු බාධාවක් නැතැයිද  අමතර විදුලි බල සැපයුම පිලිබඳ පරීක්ෂණය මෙහෙයවන ඉංජිනේරුවන් සිතුවේ ඇයි?

දැන් මේ සැලසුම් කල පරීක්ෂණ න්‍යායපත්‍රයට අනුව රිඇක්ටර කුහරයේ හදිසි ශීතකරන පද්ධතිය  (emergency core cooling system- ECCS) නැවැත්විය යුතුය. මින් කරන්නේ හදිසි අවස්ථාවක කුහරයට ශිතල ජලය සැපයීමයි. ඉන්පසු සිදුවූ දේ කුමක් වුවත් මෙය අනුමත ආරක්ෂක ක්‍රියාවලියයෙන් බැහැර යාමකි.

රිඇක්ටරය නවතා දැමීමේ ක්‍රියාදාමය යන අතරතුර එය මුළු ධාරිතාවයෙන් භාගයක් පමණක් නිපදවමින් තිබුණි. මෙහිදී කීව් නගරයේ ස්ථානගතව සිටින ප්‍රධාන විදුලි සැපයුම් බෙදාහැරීමේ නිලධරයා (electrical  load dispatcher)  තව දුරටත්  විදුලි නිෂ්පාදන අඩු කිරීමට අවසර නුදුන්නේය. ඒ ප්‍රධාන ජාලයට (main grid)  විදුලිය අවශ්‍යව තිබූ බැවිනි.  

එය එසේ තිබියදීම (භාග ධාරිතාවයෙන් වැඩ කරද්දීම) අර ඉහත කී
පරීක්ෂණය ක්‍රියාත්මක කරන කණ්ඩායම තම න්‍යාය පත්‍රයට අනුව යමින් විසින් කුහර ශීතකරණ පද්ධතිය  ECC  වසා දැමුණි.  අප්‍රේල් 25 රාත්‍රි එකොළහට පමණ ප්‍රධාන විදුලි ජාල නියාමක (grid controller) රිඇක්ටරයේ බලය (reduction of power) අඩු කිරීමේ ක්‍රියාවලිය නැවත  පටන් ගැනීමට අවසර දුනි.

චිත්‍රපටයේ සඳහන් නොවන කාරණාවක් වූයේ මෙයයි. මෙම පරික්ෂාව සඳහා තාප මෙගාවොට් 1000 (MWt) බලයකට රිඇක්ටරය තබා ගත යුතුය. මේ රිඇක්ටරය නවතා  දැමීමට ප්‍රථම තබා ගත යුතු තත්වයකි. කෙසේ හෝ වේවා මෙහෙයුම් දෝෂයකින් මේ තාප බලය තාප මෙගාවොට් 30 (MWt) දක්වා පහත වැටුණි.
දැන් මේ මෙහෙයුම් දෝෂය කුමක්දැයි කිසිවෙක් කොහෙවත් කියන්නේ නැත. චිත්‍රපටයේනම්  එදා ඒ අවස්ථාවේ සිටි නියෝජ්‍ය ප්‍රධාන ඉංජිනේරු අනතෝලි දියතලොව් තාප බලය පහලට දැමීමට අණදුන් බවක් පෙන්වයි. එසේ කීමට කිසිදු සාක්ෂියක් නැත. පාලක යෂ්ටි (control rods)  පහලට දැමීමට අණ දුන්නේ නම් ඔහුය. (එය ඔහු පසුව පිලි ගත්තේය ) 

මෙතැනදී මම කලින්  ලිපියේ සඳහන් කල ධනාත්මක රික්තක සන්ගුණකය (positive void coefficient ) වැදගත් වන්නේ මේ සංගුණකය මෙවැනි අවස්ථාවකදී  බලාත්කාරී සාධකය වන නිසාය.

අපි නැවතත් මෙය මතක් කර ගන්නවා නම්  බලය වැඩි වන විට හෝ එන ජල ප්‍රමාණය අඩු වන විට ජල වාෂ්ප නිෂ්පාදනය වැඩිවේ. සාමාන්‍යයෙන් වැඩි ජලය මගින් අවශෝෂණය කරන ලබන නියුට්‍රෝන් මෙහිදී නිදහස් වී  ප්‍රතික්‍රියාව වැඩි කිරීමට දායක වේ. අනිත් පැත්තට බලය හා ඉන්ධන (මෙහිදී යුරේනියම්) උෂ්ණත්වය වැඩි වන විට නියුට්‍රෝන් දහරාවේ  (flux) ප්‍රමාණය අඩුවේ. මෙය සෘණාත්මක ඉන්ධන සංගුණකය   (negative fuel coefficient) නමින් හැඳින්වේ.  නමුත් නිෂ්පාදිත බලය (power output) අඩු වන විට  ධනාත්මක රික්තක සන්ගුණකය බලාත්කාරී වී රිඇක්ටරය අස්ථාවර වේ. මෙසේ අස්ථාවර වූ වහාම ඉතා වැඩි බලයක් හදිසියේ නිපදවීම වැනි දෙයක් සිදුවීමේ  සම්භාවිතාව අතිශයින් වැඩිවේ. 
අප නැවත දාම ක්‍රියාවලියට යමු. දැන් නියුට්‍රෝන අවශෝෂණය වනවා වෙනුවට ප්‍රතික්‍රියාව වැඩිවීමේ අවදානමක් මතුවේ. 

දැන් මම ඔබලාට ඉතාමත් පරිස්සමින් කලයුතු නිරීක්ෂණයක් කියන්නම්. මයික්‍රෝවේව් අවන්  එකක්  තිබේනම් කිරි වීදුරුවක් නටන උෂ්ණත්වයට  එනතුරු රත් කරන්න. බීමට  පෙර එය මදක් නිවිය යුතු බව ඔබ දන්නෙහිද? විකිරණයෙන් රත් කරන විට වතුරු බුබුළු ඉවත් විය යුතුය. නමුත් කිරි ප්‍රෝටීන ඛණ්ඩනය වීමේදී කිසියම් ස්තරයක් (foam) වතුරු බුබුළු වටා බැඳේ. තවත් තාපය  වැඩිවන විට මේවා  තවත් ප්‍රසාරණය වේ.
 සාස්පානක  ළිපේ උණු   කිරීමේදී බිත්ති වල බැඳෙන ජල වාෂ්ප  මෙන් නොව  කිරි බුබුළු තාපය වැඩිවන විට පුපුරා යයි.

 ඊළඟ ලිපිය කියවීමේදී මෙය මතක තබා ගන්න.

ඉතිරි කොටසින් පිපිරිම ගැන කතා කරමු.


~~~මතු සම්බන්ධයි ~~~~~~~

Tuesday 13 August 2019

දයාබර චූටි දුවට

දයාබර චූටි දුවට 

ගොඩක් කල් ගිහින් 
ඔයා  ලෝකෙට ඇවිල්ල 2003 දී 
ඔයා  ආවෙම ලොකු සටනක්  දීල 
ඔයාගේ අම්මට ලේසි වුනේ නැහැ 

නමුත් එදායින් පස්සේ සතුට විතරයි 
අම්ම එක්ක ඔයා බලා හදා ගන්නකොට 
පහුගිය සොළොස් වස තුල 
නුවණැත්තී  මෘදු සිතැත්තී 
සතුටු පිරුණු මංජුසාවක් - ඔබ 

ඉක්මනින්ම ඔබ මේ කැදැල්ල 
හැර යාවි 
මම ගියා වගේම කාලෙකට ඉහත 
නමුත් මතක තියා ගන්න 

හදවතක් තිබේවි හැමදාම 
දකින්න ඔබේ වත 
අසන්න ඔබේ හඬ 
විඳින්න ඔබේ සිනහව 

සුභ උපන් දිනයක් චූටි දුව 

-තාත්තා 


Thursday 1 August 2019

චෙර්නෝබිල් - සැඟවිය නොහුණු සත්‍යය 2

විකිපෙඩියා 
චෙර්නෝබිල් - සැඟවිය නොහුණු සත්‍යය 1

ලිපි පෙළේ මේ කොටස මදක් නීරස විය හැකිය.

චෙර්නොබිල් ගැන කතා කිරීමේදී න්‍යෂ්ටික විදුලි බලාගාර ක්‍රියාත්මක වන්නේ කෙසේදැයි සොයා බැලීම වටී. න්‍යෂ්ටික ප්‍රතික්‍රියා දෙවර්ගයක් අප දනිමු. ඒ  න්‍යෂ්ටික විඛණ්ඩනය (nuclear fission ) සහ න්‍යෂ්ටික විලයනයයි (nuclear fusion). මෙහිදී අපට වැදගත් වන න්‍යෂ්ටික විඛන්ඩණයේ දී අධික වේගයෙන් එන නියුට්‍රෝනයක් වැදීමෙන් පරමාණුවේ න්‍යෂ්ටිය දෙකට බෙදේ. මෙහිදී එම බෙදෙන න්‍යෂ්ටිය තවත් නියුට්‍රෝන් දෙකක් හෝ තුනක් නිකුත් කරයි, එය තවත් න්‍යෂ්ටි වල ගැටේ. දිගින් දිගටම සිදුවන මෙය දාම ප්‍රතික්‍රියාව (chain reaction) ලෙස හැඳින්වේ.

මෙහිදී ශක්තිය ගැමා විකිරණ (gamma radiation) වශයෙන්ද නියුට්‍රෝන හා න්‍යෂ්ටියේ ගැබ්ව තිබු චාලක ශක්තිය වශයෙන්ද විශාල බල ශක්තියක් (energy) මුදා හැරේ. න්‍යෂ්ටික බලාගාරයක ප්‍රේරිත නියුට්‍රෝනයක් ( induced neutron) මගින් මේ න්‍යෂ්ටික විඛණ්ඩනය ආරම්භ කළ හැකිය. මේවාට යොදා ගන්නේ විඛන්ඩණ කළ හැකි අයිසෝටොප්ය. එනම් එකම වර්ගයේ පරමාණුවේ න්‍යෂ්ටියේ    නියුට්‍රෝන ප්‍රමාණය  වෙනස් මුලද්‍රව්‍යයන් ය.යුරේනියම් 233,  යුරේනියම් 235, යුරේනියම් 238, ප්ලූටෝනියම් 239 මේවාට උදාහරණයන් ලෙස ගත හැකිය. ප්ලූටෝනියම් 239 න්‍යෂ්ටික ආයුධ සඳහා භාවිතා කෙරෙන න්‍යෂ්ටික ඉන්ධන වර්ගයයි. (nuclear fuel  - weapons grade ) 
දැන් අපි විමසා බැලිය යුත්තේ දොල්ෂෙල් සහ අනිකුත් සෝවියට් විද්‍යාඥයන් හා ඉංජිනේරුවන් නිපදවූ RBMK රිඇක්ටරය ගැනය.

මීට ප්‍රථම අපි අර දාම ප්‍රතික්‍රියාපෙලට නැවතත් යමු.  අපි යුරේනියම් පරමාණුවක්  නියුට්‍රෝනයක් යවා බින්දා යයී සිතමු. එවිට එයින් පිටවන නියුට්‍රෝන තවත් පරමාණු දෙක තුනක වදිනු ඇත. එසේම එය තවත් ඒවා වල වදිනු ඇත. අපට මෙම ක්‍රියාදාමය අපට අවශ්‍ය පමණට පාලනය කර ගත යුතුය. එයට හේතුව මින් අතිමහත් තාපයක්  හා එවැනිම විශාල බල  ශක්තියක් නිපදවෙන නිසා ඕනෑවට වඩා නිපදවෙන ශක්තිය අනවශ්‍ය සහ අනතුරුදායක බැවිනි.

එමනිසා මෙසේ එලියට පනින නියුට්‍රෝන් ගණන සීමා කරන්නේ කෙසේද? දැන් කාලයේ නම් බෝරෝන් යෂ්ටි  (කූර -rod ) භාවිතා කෙරේ.  නිකොලයි දොලේෂල් ලෝකයේ ප්‍රථම න්‍යෂ්ටික බලාගාරයට යෙදෙව්වේ සාම පරමාණුව යන මේ RBMK ප්‍රතික්‍රියාකාරකයේ මුල්ම ප්‍රොටොටයිප් එක බව කීවෙමි.  ඔහුගේ ප්‍රථම රිඇක්ටර ග්‍රැපයිට් වලින් පාලනය කළ  ඒවාය. (graphite moderated )

රසායන විද්‍යාව හදාරන  අය  ග්‍රැපයිට් යනු කුමක්දැයි දනිති. ඒ කාබන් පරමාණු ෂඩශ්‍රාකාර ලෙස එකිනෙකට බැඳුනු ව්‍යුහයකි. ග්‍රැපයිට් නියාමකයෙන් ස්වභාවික යුරේනියම් (un-enriched uranium) න්‍යෂ්ටික ප්‍රතික්‍රියාව සඳහා භාවිතා කිරීමට  ඉඩ සලසයි. මෙම යුරේනියම් වල U -235 ඇත්තේ 0.711%කි,. ඉතිරිය U -238 අයිසොටොප් ය. (අයිසොටොප් - වෙනස් නියුට්‍රෝන ප්‍රමාණයක් ඇති එකම මුලද්‍රව්‍ය යේ පරමාණු) තද ජල නියාමක (heavy water moderator) සහ   ග්‍රැපයිට් නියාමක  දෙවර්ගයම මෙම යුරේනියම් භාවිතාව සඳහා නිර්මාණය වූ න්‍යෂ්ටික ප්‍රතික්‍රියාකාරක (රිඇක්ටර්) යන්ය. (මින්පසු රිඇක්ටර් වශයෙන් හඳුන්වමු)

මේ යුරේනියම් භාවිතාව ලෝකයේ රහසක්ව පැවති  අතර දෙවන ලෝක යුද්ධයේ අග භාගයේ  ඇමෙරිකානු න්‍යෂ්ටික බෝම්බය නිපදවූ මැන්හැටන් යෝජනාක්‍රමයේ දී (Manhattan project ) මේ ස්වභාවික යුරේනියම් හැඳින්වූයේ ටුබලෝයි නමැති රහස්‍ය නාමයෙනි.

රිඇක්ටරයේ මැද (core ) ඇත්තේ ඉන්ධන යෂ්ටි (කූරු  - fuel rods ), නියාමක යෂ්ටි (control rod ) සහ අධි පීඩක ජලයයි. දැන් අර දාම ක්‍රියාදාමයේදී නිපදවන නියුට්‍රෝන් වල වේගය මෙම ජල පරමාණු සමග ගැටීමෙන් බාල වේ. එම නිසා  එම ක්‍රියාවලිය පාලනය කිරීමට  පුළුවන. ඒ අනුව  ජලය ක්‍රියා කරන්නේ නියාමකයක් (moderator ) ලෙසටය. මෙය අත්‍යවශ්‍ය වන්නේ යුරේනියම් U -235  නියුට්‍රෝන් වල වේගය පාලනය කළ යුතු බැවිනි.

දැන් මැද ඇති නියාමක යෂ්ටි (control rod ) කරන්නේ කුමක්ද? ඒවායින් කරන්නේ මධ්‍යයේ ඇති නියුට්‍රෝන් අතිරික්තය  අවශෝෂණය කර ගැනීමයි. මෙයින් දාම ක්‍රියාදාමයේ යෙදෙන නියුටෝන් ප්‍රමාණය පාලනය කරනු ලැබේ. මෙය ඉතා වැදගත් කාරණාවකි. මෙසේ පාලනය නොකළහොත් දාම ක්‍රියාදාමය වේගවත්ව අනවශ්‍ය බල හා තාප ශක්තියක් , එනම් පාලනය කල නොහෙන ශක්තියක් නිපදවෙනු ඇත. එසේම මෙම නියාමක යෂ්ටි  පහතට එවන දුර ප්‍රමාණයක් තිබේ. එම දුර ප්‍රමාණය පාලනය මගින් ද නියුට්‍රෝන් අවශෝෂණය පාලනය කරනු ලැබේ. මෙයද වැදගත් කරුණකි.

ඉන්ධන යෂ්ටි (  fuel rods ) අධික තාප ශක්තියකට බඳුන්වී ඒවායේ උෂ්ණත්වය  ඉතා අධික ලෙස ඉහල යයි. එමනිසා ජලය මෙහිදී ශීතකයක්(coolant) ලෙස ක්‍රියා කරයි. ජල අංශුවල චාලක ශක්තිය අධික ලෙස ඉහල  යන අතර රත්වූ ජලය හා වාෂ්ප පයිප්ප හරහා  තාප  හුවමාරුවට (heat exchanger) යවනු ලැබේ. (මේ සාමාන්‍යයෙන් දැන් සිදුවන ක්‍රියාවලියයි ) එම වාෂ්ප වලින් කරකවන  ටර්බයිනයෙන් ජෙනේරෙටරය හරහා විදුලිය උත්පාදනය කෙරේ.

මේ න්‍යෂ්ටික ප්‍රතික්‍රියාවෙන් නිපදවන ගැමා විකිරණ පිටතට යාම නැවැත්වීමට නම් ඊයම් බිත්ති හා ඉන් පිටත ඝන   කොන්ක්‍රීට් බිත්ති වලින් ප්‍රතික්‍රියාකාරකය වැසිය  යුතුය.

මේ සියල්ල මේ ලෙසටම චෙර්නොබිල් බලාගාරයේ සිදුවිය.  එහි කොන්ක්‍රීට්  බිත්ති ද ඉතා ඝනකම් ඒවා විය.

දෙලෙෂල් ගේ RBMK රිඇක්ටරයේ ග්‍රපයිට් යෂ්ටි වලින් කලේ කුමක්ද යන්න දැන් පැහැදිලිය. ඒවායේ කාර්යභාරය වූයේ භෞතික විද්‍යානුකූලව අතිරික්ත නියුට්‍රෝන් අවශෝෂණය කර දාම ප්‍රතික්‍රියාව පාලනය කිරීමටය. එසේම ඒවා පහලට දමන දුරෙහිද නියතයක් තිබුණි. ඒ දුරට වඩා ඒවා පහල දැමිය නොහැකිය.  අනික ඒවා පහලට ගෙන ආ යුත්තේද ඉතා සෙමිනි. (නූතන බෝරෝන් කූරු වල මෙම තත්වය නොමැත)

දැන් මේ රිඇක්ටර් ම තිබෙන තවත් න්‍යෂ්ටික බලාගාර සෝවියට් දේශයේ දහ හතක්  තිබුණි. ඒවා පිපිරුනේ නැත.

 මෙම රිඇක්ටර් වල ග්‍රපැයිට් යෂ්ටි නියාමක නියමිත දුරට වඩා පහලට දැමුවොත් නියුට්‍රෝන් අවශෝෂණය කරනු වෙනුවට කාබන් වල අතිරික්ත නියුට්‍රොන්ද දාම ක්‍රියාවලියට (chain reaction )එක් කරනු ලබයි.   ඉන් දහස් ගුණයකින් වැඩිවන දාම  ක්‍රියාවලියෙන් නිපදවෙන බල  ශක්තිය සිය දහස් ගුණයකින් වැඩිවන අතර ප්‍රතිඵලය භයානක න්‍යෂ්ටික පිපිරිමකි.

HBO චිත්‍රපට දාමයේ  පළමුවන මවාපෑම ඇත්තේ මෙතැනය. ඒ මේ කරුණ සඳහන් විද්‍යාත්මක ලිපි ඉවත් කර ඇති බවය. අධ්‍යක්ෂකවරුන්ගේ මනහ්කල්පිත චරිතය වන බෙලරුසියාවේ න්‍යෂ්ටික විද්‍යාඥවරිය (උලනා ඛෝමික් ) ඒවා ගැනීමට ගියවිට කේජිබියෙන් දෙන්නේ කොළ ඉවත් කරන ලද ලිපි ගොනු හා සටහන්ය. මෙය අසත්‍යයකි. එවැනි තැනැත්තියක් ද සිටියේ නැත. ප්‍රබන්ධය හා සත්‍යය   මුසුවුනු කතාවකට  එවැනි චරිතයක් ගොඩ නගා ඇත්තේ සිද්ධියේදී ඉදිරිපත්වූ සියලුම න්‍යෂ්ටික විද්‍යාඥයන්ට ගෞරව කිරීමට බව අධ්‍යක්ෂක වරු පවසති. එසේනම් කොළ ඉවත් කර ඇතැයි පෙන්වන්නේ ඇයි? බොහෝවිට ඒ අති- නාට්‍යකරණය (dramatisation )  සඳහා විය හැක.

ඇත්ත වශයෙන්ම සිදුවූයේ කුමක්දැයි සෙව්වේ පර්යේෂණාත්මක මාධ්‍යවේදිනියන්  වූ ලුබෝව් කවලෙස්කයා හා ස්වෙත්ලානා ඇලෙක්සියෙවිච්ය. (වෙන වෙනම) උලනා බෝමික් වනාහී  මවන ලද චරිතයකි.

අද වුනත් (ඉරානය බලන්න ) යුධ නිෂ්පාදන ප්ලූටෝනියම් සඳහා කටයුතු කෙරෙන්නේ රහස්‍ ලෙසිනි. ඇමෙරිකාවේ, බ්‍රිතාන්‍යයේ හෝ ප්‍රංශයේද එය එලෙසමය. (න්‍යෂ්ටික බලවතුන්) මා කලින් කියූ පරිදි න්‍යෂ්ටික නිෂ්පාදන පිළිබඳව සෑම රටක්ම අනුගමනය කළේ ආරක්ෂනකාරී ප්‍රතිපත්තියකි.

 ග්‍රපයිට් තුඩු පහතට පැමිණියහොත් වෙන ප්‍රශ්නය සැලසුමේ දෝෂයක් ලෙස (design flaw ) බටහිර න්‍යෂ්ටික බලාගාර නිෂ්පාදකයන් හඳුන්වති. ඔවුන් කියන්නේ මෙම රිඇක්ටරයේ ධනාත්මක රික්තක සන්ගුණකයක්  තිබෙන බවයි. (positive void coefficient ) . එනම් සිදුවන්නේ ජල වාෂ්ප වැඩි වනවිට  න්‍යෂ්ටික ප්‍රතික්‍රියාව අඩුවනවා  වෙනුවට (සෘණාත්මක අගය) එය වැඩිවී  රිඇක්ටරයේ උණුසුම අධිකවී ප්‍රතික්‍රියාව තවත් වැඩිවීමයි.

දොලේෂල් සහ න්‍යෂ්ටික භෞතික  විද්‍යාඥයන් (nuclear physicists  )  මේ කරුණු දැන සිටියහ. ඔවුන් AZ - 5 නම් ස්විච් බටනයක් ඇතුලත් කලේ රිඇක්ටරයට බලය කපා හැරීමටය. එසේම කිසිම අවස්ථාවක  ග්‍රපයිට් යෂ්ටි උවමනාවට වඩා පහතට දැමීම තහනම් කර තිබුණි.

න්‍යෂ්ටික බලාගාර ගොඩනැංවීම ඉතා වියදම් සහගත  දෙයකි. ගොඩනැගූ පසු එයින් ලබන විදුලිය ඉතා ලාභ වන අතර කාබන් ඩයොක්සයිඩ් වැනි වායුන් නිපදවන්නේද නැත. එනිසා වැලරි ලේගසොව් නමැති විද්‍යාඥයා චිත්‍රපටයේ කියන්නේ ද සත්‍යයකි. මේ රිඇක්ටර් භාවිතා කරන ලද්දේ ඒවා වඩා ලාභ නිසාය.

දැන් චෙර්නොබිල් ඉංජිනේරුවන් කළ පරීක්ෂණය කුමක්ද යයි විමසා බලමු.(station test)

මතු සම්බන්ධයි.

-https://en.wikipedia.org/wiki/Nikolay_Dollezhal
පින්තූරය:
By doe-oakridge - Nuclear Reactor Uranium Pile, Public Domain,