අහවල් ස්වයංනිර්ණනේ සහ උස්බෙක් විසඳුම

ටශ්කෙන්ට් හි තිමුර් ප්‍රතිමාව 

දෙමසකට ඉහතදී අප උස්බෙකිස්තානයේ සංචාරයක යෙදුනෙමු .  එම සංචාරය පිළිබඳ  ව ලිවීමට බොහෝ දේ ඇතත් මෙය වර්තමාන ශ්‍රී ලාංකික   දේශපාලන සන්දර්භයේදී වැදගත් යයි සිතමි .  මම ,  අපේ සංචාරක මාර්ගෝපදේශක ලෙස සිටි උස්බෙක් ජාතිකයා සහ වෑන්  රථයේ රියැදුරු  වන කොරියන් ජාතිකයා සමග කෝපි  එකක් බොමින්  සංවාදයේ යෙදුනෙමු .  උස්බෙක් ජාතිකයා කී  දෙයක් මගේ අවධානයට යොමු වුනි . "අපට හරියටම ස්වයන් නිර්ණන  අයිතිය ලැබුනේ 1991 දී .  සෝවියට් සංගමයෙන් වෙන් වුනාට පස්සේ.  අපේ නිදහස් දිනය 1991 සැප්තැම්බර් එක ට යෙදෙන්නේ ඒ නිසා. " සෝවියට් සංගමය බිඳ වැටුනේ එදාය .  උස්බෙකිස්ථානයයේ නිදහස් දිනයද එදාය .  

මෙහිදී රුසියන් නමක් ඇති කොරියන් රියදුරු කීවේ "මෙයාලට  නිදහස ලැබුන .  එතකොට අපිට මොකද වුනේ?  අපි කැමති සෝවියට් දේශයේ ඉන්න. හැමෝම එක තත්වයේ එතකොට. අපි දැන් අතරමං ". කොරියානුවා ඉපදුනේ ටශ්කෙන්ට් වල සෝවියට් උස්බෙක් සමුහාණ්ඩුව තුලය .  ඔහුගේ සීයා ස්ටාලින් විසින් ඒ පැත්තේ පදිංචි කරණ ලද සුළු ජාතීන්ගෙන් පැවත එයි. ඔහුගේ කැමැත්ත පරණ සෝවියට් දේශයටය . කොරියන් වරු ගෙන්නුවේ මේ පළාත්වල වැසියන්ට සහල් නිෂ්පාදනය (කුඹුරු කිරීම )  කියා දීමටය. 

සෝවියට් දේශයේ උපන් කොරියානු රියදුරු මහතා 

ටිමුර්ලේන් යනු ටටාර් මොන්ගොලියන් යුධ සෙනෙවියකි .  ඔහු ඉපදුනේ වත්මන් උස්බෙකිස්තානයේ ට්‍රාන්සොකිසියනා නම් පෙදෙසේ 1320 ගණන් වලය .  ඔහු ඇෆ්ඝනිස්ථානයේ සිට දකුණු රුසියාව, කොකේසස් පෙදෙස් ,  මධ්‍යම ආසියාව, ඊජිප්තුව , සිරියාව හා ඉන්දියාවේ කොටසක් ද සමග මහා අධිරාජ්‍යයක් ගොඩ නැගුවේය.  ඔහුගේ ප්‍රතිමාව ටශ්කෙන්ට් වල තිබේ (ඉහටැහැ රූපය). පසු කලෙක අති බලවත්  ඔටෝමන් තුර්කි අධිරාජ්‍යය බිහිවූයේ ඔහුගෙනි.එක්දාස්  හත්සිය සහ අටසිය ගණන් වල ,  රුසියානු අධිරාජයා වන පළමුවන පීටර් මෙන්ම මහා කැතරින් අධිරාජනිය ද ඔටෝමන් වරු සමග සටන් කර මේ  මධ්‍යම ආසියානු ප්‍රදේශ යටත් කර ගත්හ. 1771දී  ක්‍රිමියාව මහා කැතරින් අධිරාජනිය විසින් අල්ල ගන්නා ලදී. 

සෝවියට් දේශය පිහිටුවීමේදී මේ අති විශාල තුර්ක්මෙන්වරුන්ගේ ප්‍රදේශය අනාගත තර්ජනයක් බව ලෙනින් සහ ට්‍රොට්ස්කි වටහා ගත්හ .  ඒ වන විටත් සෝවියට් රතු හමුදා ඒ පෙදෙස් වල සටන් කරමින් යටත් කර ගනිමින් තිබුණි. ස්‌ථාන යනු සංස්කෘත වචනයකි .  හින්දුස්ථාන් යනු හින්දුන්ගේ දේශය හෝ පෙදෙසයි .  මේ අනුව සෝවියට් කොමියුනිස්ට් පක්ෂය උස්බෙක් වරුන් ගේ පෙදෙස උස්බෙකිස්තාන් ලෙසත් ,  කිර්ගිස් පෙදෙස කිර්ගිස්තාන් ,  ලෙසත් අසේරි වරුන් ගේ පෙදෙස අසර්බයිජාන් ලෙසත් ,  තුර්ක්මෙන් වරුන්ගේ පෙදෙස්  තුර්ක්මෙනිස්තාන් ලෙසත් කසාක් වරුන්ගේ පෙදෙස් කසාක්ස්තාන් ලෙසත්, තජික් වරුන් ගේ පෙදෙස තජිකිස්තාන් ලෙසත්  නම් කර ඔවුන්ගේ භාෂා හා ජිවත්වූ පෙදෙස් මත රටවල් පහක් නිර්මාණය කලහ. කසාක්ස්නයේ අනවශ්‍ය ලෙස භුමි ප්‍රමාණයක් කුඩා  ජන සමුහයකට ලැබුණි .  ඒ සඳහා ඒ ඒ ජනතාවට ස්වයං නිර්ණය අයිතිය හිමි බවද සඳහන් කළහ .  නව ස්වයං නිර්ණය හා තමන්ගේ ම රටක් ලත් ඒ පෙදෙස් වල නොමැඩික් ජනතාව ඉතා උද්දාමයට පත් වූහ. නමුත් ඔවුන් සෝවියට් සංගමය තුල අනිවාර්යයෙන්ම සිටිය යුතුය.  රූබලය ඔවුන්ගේ මුදල් ඒකකය විය.  රුසියානු හෝඩිය ඔවුන්ගේ ද හෝඩිය විය . කොටින්ම ලෙනින් කලේ බලවත් රජයක් ඇති වීම වලක්වා මේ ජනතාව බෙදා වෙන් කිරීමයි. භාෂාව,  ආගම ආදිය පිටුවහල් කරගෙන බෙදා වෙන් කර පාලනය කිරීම අධිරාජ්‍යවාදීන් ගේ ද උපක්‍රමයක් විය. එය ඉන්දියානු උප මහාද්වීපයේ අප හොඳින් දනිමු .     

ෆින්ලන්තයට නිදහස ලැබුනේ ෆින්ලන්ත  රතු හමුදා පරාජය  වීම නිසාය .  පෝලන්තය රඳවා ගැනීමට ළඳරු සෝවියට් රාජ්‍යයට නොහැකි විය .  

  

සෝවියට් දේශය යනුවෙන් අප නිතර සඳහන්  කලද එහි නියම නම සෝවියට් සමාජවාදී සමුහාණ්ඩු සංගමයය.( යුනියන් ඔෆ් සෝවියට් සොෂලිස්ට් රිපබ්ලික්ස්). ස්වයං නිර්ණය ලත් රටවල් පහලවක එකතුවක් වුවද පාලනය මධ්‍යගත එකක් විය. එහි ආර්ථික ක්‍රමය සමාජවාදී එක් වූ අතර පාලනය කලේ ඒ ඒ සමුහාණ්ඩු වල කොමියුනිස්ට් පක්ෂ මගිනි . 

එසේම හංගේරියාව සහ චෙකොස්ලොවැකියාව සෝවියට් ආර්ථික පද්ධතියෙන් මිදීමට ගත් උත්සාහයන් හමුදා මැදිහත්වීම් මගින් පරාජය කරන ලදී. 

අප දැන් යුරෝපා සංගමය විමසා බලමු ,  එය සෝවියට් සංගමයට වෙනස්ව එහි බහු පාක්ෂික ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයක් ඇති රටවල් සිය කැමැත්තෙන් එක්වී පිහිටුවා ගත් එකක් විය. අවසන් වරට  ස්වයන් නිර්ණය ප්‍රකාශයට පත් කල රට වූයේ චෙකොස්ලොවැකියාවය ,.  එය චෙක් සහ ස්ලොවැක් රටවල් දෙක ලෙස බෙදී වෙන් වූයේ භාෂා මත වුවත්  ඒ භාෂා දෙකම ස්ලැවික් මූලයක් සහිත සමාන ඒවාය. චෙක් වරු රෝමානු අධිරාජ්‍යයට  යටත්ව සිටි අතර ස්ලෝවක් වරු හංගේරියානු අධිරාජ්‍යය ට යටත්ව සිටියහ .  මේ රටවල් යුරෝපා සංගමයේ සිටින බැවින් දේශ සීමා නැත .  භාවිතය යුරෝ නිසා  එකම මුදල් ක්‍රමයකි .  යුරෝපා සංගමය තුල ඇති නිදහස්  ලිබරල්  ආර්ථිකය ඒ රටවල ද  එසේමය. කොටින්ම ස්වයන් නිර්ණය ලබා  ඇත්තේ එක පාලන ක්‍රමයක් තුලය . 

උදාහරණයක් වශයෙන් ස්ලෝවක් වරුන්ට ඉන් ඉවත්වී රුසියානු කොමෙන්වෙල්ත් එකට එකතු වන්නට ඕනෑ යයි සිතන්න .  ඔබ හිතන්නේ ඊට ඉඩක් ලැබේ කියාද?

උස්බෙකිස්ථානය සහ අස්සල මධ්‍යම ආසියානු රටවල් ලිහිල් ලෙස කොමන්වෙල්ත් ඔෆ් ඉන්ඩිපෙන්ඩන්ට් ස්ටේට් නමැති සන්මයකට බැඳී සිටිති . 

 යුගෝස්ලාවියාව බිඳී විසිර ගිය අතර එය රටවල් පහක් ලෙස වෙන් වුනද  බොස්නියා හර්සගොවිනා වෙනුවෙන් සර්බියන් වරු ජාතිවාදී යුද්ධයක් දියත් කළහ .  නේටෝව සර්බියාවට බෝම්බ දමා බොස්නියා වේ ස්වයං නිර්ණන අයිතිය තහවුරු කර දුන්හ .  සර්බියානු ජාතිවාදයට එරෙහිව  හා බොස්නියාවට එරෙහි සමුල ඝාතක යුද්දයට විරුද්ධව  නිසා බොහෝ රටවල් වලින් එයට විරුද්ධත්වයක් නොවිය .  නමුත් කොසෝවා රාජ්‍යය ඇල්බේනියන් බහුතරයට ලබා දීමේදී නේටෝව මේ උපක්‍රමය ම   භාවිතා කළේය.  සර්බියානු රාජ්‍යය වඩාත් දුර්වල විය.  එය දැන් යුරෝපා සංගමයට එක වීමට බලාපොරොත්තුවෙන් සිටි . 

මේ පාඩම සිතට ගත් රුසියාව ජෝර්ජියාවේ අභහාසියා පෙදෙස ආක්‍රමණය කර බලෙන්  ස්වයන් නිර්ණයක් ලබා දුන්නේය .  ඒ ජෝර්ජියාව යුරෝපා සංගමයට හා නේටෝ වට  එකතු වීම වැළැක්වීමටය .  රුසියව මේ විධි ක්‍රමයම  මොල්දෝවා වලට එරෙහිව භාවිතා කර ට්‍රාන්ස් ද්නිස්තර් නම් කුඩා රාජ්‍යයක් පිහිටුවිය . 

උක්රයිනය නෙටෝවට එකතු වීම වැළැක්වීමට රුසියාව පටන් ගත් විශේෂ යුධ මෙහෙයුම තවමත් ක්‍රියාත්මක වන අතර දනියෙත්ස්ක් සහ ලුහාන්ස්ක් පෙදෙස් වලට ස්වයං නිර්ණන අයිතිය ලබා දී ඇත්තේ රුසියානු රජයේ ආරක්ෂාවට යටත්වය . 

"දෙමල ඊලම් අරගලයට විසඳුම කුමක්ද? " පොතේ රෝහණ විජේවීර මෙසේ ලියා තිබේ .     

"සමාජවාදී රාජ්‍යයන් තුල ජාතික වෙන්වීමේ ව්‍යාපාරයන් පැන නැගී නැද්ද ?  සෝවියට් උක්රයිනය  සෝවියට් සංගමයෙන් වෙන් කර ගැනීම සඳහා ප්‍රතිගාමී ව්‍යාපාරයන් යළිත් එක්දාස් නමසිය තිස් ගණන්වලදී රාඩා සංගමය නමින් පැන නැගිණි. එය  අධිරාජ්‍යවාදයේ බළල් අන්ඩක් විය. දෙවැනි ලෝක මහා යුද්ධ සමයේදී ‍මේ ව්‍යාපාරයේ ඉතිරි කොටස් ආක්‍රමණකාරී ජර්මන් නාසි හමුදාව සමග සහයෝගයෙන් ක්‍රියා කළහ.  සෝවියට්  සංගමය එක්දාස් නමසිය තිස් ගණන්වලදී ඉතා නිවැරදිව එය මර්ධනය කරනු ලැබීය. එසේ  නොවුණි නම් දෙවැනි ලෝක මහා යුද්ධයේදී ඔවුන් විසින් සෝවියට්  ජනතාවට විශාල හානි කළ හැකිව තිබිණි. යුගෝස්ලාවියාවේ ක්‍රෝෂියානු ජාතික ව්‍යාපාරය ද මර්දනය එලෙසින්ම කරනු ලැබීය." පිටුව 139. 

උක්රයිනයේ පිහිටි චෙර්නෝබලයේ පිපිරිම සෝවියට් සංගමයේ කඩා වැටීම ඉක්මන් කරන ලදී . රුසියාව සහ  ජර්මනිය අතර නව තෙල් නල මාර්ගය 2022 දී පුපුරුව හරින ලදී . 

  

අද සිදුවන්නේ ද මෙයමය.  එක්කෝ රුසියානු  ක්‍රමයටවා  අනුගත වීම හෝ නිදහස් රටක් වශයෙන් වෙනත් ක්‍රමයකට අනුගත වීමට යුක්රේනයට බල කෙරී ඇත. නිදහස තීරණය වනු ඇත්තේ ඒ අනුවය .  රට බෙදෙනු ඇත   

මේ අනුව වැටහෙන්නේ කුමක්ද ?  ස්වයන් නිර්ණන අයිතිය මොන දේශපාලන ආර්ථික ක්‍රමයකට  වුවත් භාවිතා කරන්නේ තමන්ට අනුමත පරිදි රටවල් බෙදා වෙන් කිරීමට සහ ඒවා දුර්වල කිරීමට බවයි .     

මේ ලිපියේ මුලික අරමුණ දැන් පැහැදිලි වන්නේ නම් හොඳය .  පසුගියදා පැවති  මහා මැතිවරණයේදී මඩකලපු දිස්ත්‍රික්කයේ පමණක්  දෙවන තැනට පත්වුණු ජාතික තලයේ දේශපාලන ව්‍යාපාරයක් වන ජාතික ජන බලවේගය ඉතිරි  දිස්ත්‍රික්ක විසි එකම දිනා තිබේ .  මෙයට යාපනය සහ වන්නි දිස්ත්‍රික්කයද  ඇතුළත්ය. කඳුකරයේ ශ්‍රී ලාංකික දෙමල ජනතාව  තොණ්ඩමන් සාධකය බිඳ දමා තිබේ .  වරක් තොණ්ඩමන්  දිළිඳු වතු කම්කරු ළඳුන්ට  තමන්ගේ කෙස්වලු මහා පාරේ ඇතිරවන්නට සලස්වා  ඔහු ඒ මාටින් උත්සවයකට පැමිණ තිබේ .   ඔවුන්ගේ අභිලාෂය මලයනාඩුවක් නොව සියලු ජනතාව සමග තමන්ට හිමි අධ්‍යපනික ,  රැකියා හා ජිවත් වීමේ අයිතිය දිනා ගැනීමයි .  

දැන් දැන්ම යුස්ෆුල් ඉඩියට් ලා ඒ ගැන ඝෝෂා කරන්නට පටන් ගෙන තිබේ . යුස්ෆුල් ඉඩියට් හෙවත් අත්‍යවශ්‍ය මෝඩයන් යනු සෝවියට් සහ බටහිර රහස් ඔත්තු සේවා ක්‍රියාත්මක කරන උපක්‍රමයකි .  දැන  හෝ නොදැන දේශපාලන ව්‍යාපාර ,  රටවල් හෝ පුද්ගලයන්  තමන්ගේ අරමුණ සඳහා  සූක්ෂම ලෙස යෙදවීම මෙනයින් හැඟවේ. බොහෝ විට ඒ අය ඒ ගැන දැනුවත් නැත.

  ජාතික තලයේ පක්ෂයකට ජනතාව චන්දය දෙන්නේ ස්වයං නිර්ණයක්  තීරණය කිරීමට නොවේ .  යාපනයේ දක්ෂ ගොවියාට තමන්ගේ අස්වැන්න  විකුණා ගත හැකි විශාලම වෙළඳපල ඇත්තේ දකුණේය .  යාපනේ කම්කරුවාට හෝ මධ්‍යම පන්තියට රැකියා අවස්ථා ඇතිවන්නේ දකුණ සමග සම්බන්ධතා තර කර ගත්  විටය .  මාලිමාවේ ජයග්‍රහණය පසුපස ඇත්තේ  උතුරු නැගෙනහිර ජනයාගේ එම  බලාපොරොත්තුව මිස අනිකක් නොවේ.  

ඒ වෙනුවට රාජ්‍යය දුර්වල කිරීමට ස්වයං නිර්ණ බිල්ලා  ඉදිරිපත් කිරීමට සැරසෙන බලවත් රාජ්‍යයන් සහ ඒවායේ බලල්  අත් ලෙස දැන හෝ නොදැන දේශපාලන ව්‍යාපර ඉදිරිපත් විය හැකිය .   ශ්‍රී  ලංකාවේ නව රජය ඉදිරි ක්‍රියා මාර්ග සැකසිය යුත්තේ ඉතා  පරිස්සම් සහගතවය .  

මේ ගැන කලින් ලියූ  ලිපිය : 

දෙමළ ජාතික සන්ධානය (ටීඑන්ඒ ) විරුද්ධ පක්ෂය නොවිය  යුත්තේ ඇයි