ඉස්තාන්බුලයේ දෙපැත්ත

ඉස්තාන්බුල් නගරයේ දෙපැත්තක් තිබේ. එහි මුලින් තිබූ යුරෝපියන් නම කොන්ස්තන්තිනෝපලය වන අතර පසු ස්තන්බෝල් වී පසු ඉස්තාන්බුල් යනුවෙන් නම වෙනස් වුනද එහි යුරෝපියානු හා ආසියානු පාර්ශවයක් අදටත් තිබේ. කුරුසු යුද්ධ සමයේදී ක්‍රිස්තියානි කුරුස භටයන් තමන්ගේම කිතුණු භක්තිවන්තයන් විසු පොහොසත් කොන්ස්තන්තිනෝපලයට පහරදී එහි ධනය කොල්ල කෑවේ 1204 දීය.  එදා දවසේ එය බයිසැන්ටියම් හෙවත් පෙරදිග රෝමානු අධිරාජ්‍යයයේ අගනුවර විය. ඒ හතරවන කුරුස යුද්ධ සමයේ දීය (1202-1204). කොන්ස්තන්තිනෝපලයේ මුලින්ම ජනාවාස ඇරඹි තිබුනේ ක්‍රිස්තු පූර්ව  දහතුන්  වන සියවසේ එනම් මිට වසර තුන්දහස් තුන්සීයකට පමණ පෙර සිටය. ක්‍රිස්තු වර්ෂ 330 දී එවකට  රෝම අධිරාජයා වූ  කොන්ස්තන්තින් ට නව නගරයක් තැනීමට අවශ්‍ය වූයෙන් සතුරු ප්‍රහාර වලින් බේරීමට සුදුසු  යයි සිතා අඟක් ලෙස නෙරා ගිය  සමුද්‍ර සන්ධියක් අසල නගරය ගොඩ නගන  ලදී. මේ අඟක් වැනි මුහුදු කොටස අදත් හඳුන්වන්නේ ගෝල්ඩන් හෝර්න් කියාය.  

තුර්කි ඔටෝමන් අධිරාජ්‍යයට, කොන්ස්තන්තිනෝපල් නගරය  යටත් වුනේ තුර්කි හමුදා දෙවැනි  සුල්තාන් මෙහ්මඩ් යටතේ  දවස් 53 ක් වටලා සිටීමෙන් පසු 1423 මැයි 29 දීය.  ඔහු විසින් තමන්ගේ අග නගරය සඳහා එතෙක් පැවති  අද්රියනාපෝල් වෙනුවට කොන්සතන්තිනොපල් නගරය තෝරා ගත්තේය. දෙවන ලෝක යුද්ධයෙන් තුර්කි අධිරාජ්‍යය බිඳ වැටුණු අතර ඊට පසු පැවති නිදහස සඳහා වන යුද්ධයෙන් පසු නිදහස් තුර්කියේ අග නගරය 1930 දී අන්කරා බවට පත් වුනු අතර කොන්ස්තන්තිනෝපලය ඉස්තාන්බුල් විය. එය යුරෝපයේ විශාලම නගරය වුවත් මට පෙනී ගියේ එය බොහෝ නගර මෙන් රවුමක හැඩයට නොව දිග අතට විහිදී ඇති බවය. එහි යුරෝපා හා ආසියානු කොටස වෙන් වන්නේ  දිග කිලෝමීටර්  30 ක්ද  පළල කිලෝමීටර 3.7 ක් ද වන බොස්පරස් සමුද්‍ර සන්ධියෙනි.  

අප නැවතී සිටි යුරෝපියානු පැත්තේ ආහාර පාන සහ වෙනත් දේවල මිල ගණන් බ්‍රිතාන්‍ය හෝ යුරෝපීය මිල ගණන් වලින් වැඩි වෙනසක් තිබුනේ නැත. අප බොහෝ විට අසා තිබුනේ උගුල් අටවන රැවිටිලි කාර සංචාරක මග පෙන්වන්නන් හා වෙළෙන්දන් ගැනය. මට හිතුනේ ඒ සියල්ල අපට අත් දකින්නට ලැබෙන්නේ මේ සංචාරක කලාපය වන යුරෝපීය පැත්තේ බවය.  

අපි හෝටලයට ගිය විටදී දක්නට ලැබුනේ එය අලුත්වැඩියා කරන බවය. අප කාමර දෙකකට ගෙවා තිබුනද ලැබුනේ තිදෙනෙකුට නිදිය ගැනීමට හැකි එකකි. එහි මුහුදට මුහුණලා බැල්කනියක්ද පොරොන්දු වූ පරිදි තිබුනද දූවිලි හා කැඩුණු කාමර ගොඩේ සිටීමට අප අකමැති වූයෙමු. මෙතැනදී අපූරු වැඩක්එ විය. රෙසේප්ෂන් එකේ සිටියේ ලාංකික සිදුවෙකි. මා ලංකාවේ උපන් බව දන ඔහු ප්‍රශ්න කිහිපයක් අසා එම හෝටලයේ අපට නැවතිය නොහැකි බව පිලි ගෙන වෙනත් තැන කිහිපයක් පෙන්වා දුන්නේය.

මම ඔහු ලංකාවේ කොහේදැයි ඇසුවෙමි. ඔහු කීවේ තමන් නුවර බවය. නුවර කොහෙද කියා ඇසූ විට ඔහු කීවේ කෑගල්ලේ කියාය. එවිට මම සිනවී කීවේ කෑගල්ල නුවරට වඩා තරමක්ඇ ඈත නගරයක්ත බවය. මම එංගලන්තයේ බොහෝ කල් ජීවත් වන නිසා නොදැන සිටින්නට ඇතැයි සිතා එසේ කියූ බව ඔහු පැවසුවේය. වෙනත්  තැනක් සොයා ගිය අපි කුර්දි ජාතිකයනට අයත් හෝටලයක නතර වුනෙමු. ඔවුන් අපට ඉතා කරුණාවන්ත වූ අතර ලංකාවේ මෙන්ම බෙහෙවින් ම සහය දීමට ඇප කැපව සිටියහ.   

අප ගිය බොහෝ තැන්වල රුසියානු, යුක්රේනියන් සහ පෝලන්ත භාෂාවලින් කතා කරන බව  මට බොහෝ විට ඇසුනි. අප නැවතී සිටි හෝටලයේ උදේ ආහාර සැකසීම ආදී වැඩ කලේ තුර්ක්මෙනිස්ථානයෙන් පැමිණි යුවලකි. ඔවුන් මා සමග කතා කලේ රුසියානු භාෂාවෙනි. තුර්ක්මෙන් කාන්තාව මට කීවේ ස්වභාවික ගෑස් විකිණීම ආදියෙන් පොහොසත් වුවද තුර්ක්මෙනිස්ථානයේ වැටුප මසකට ඩොලර් සීයක් පමණ වන බවයි. ඇයට විශාල නිවසක් සහ වත්තක් හිමි බවත් ඒවා නඩත්තු කිරීමට තුර්කියට පැමිණ රැකියාව කරන බවත්ය. ඔබලා පැමිණ රැකියාව කරන්න මුල් තුර්කි ගෝත්‍රිකයන් පැමිණ ගොඩ නැගූ රටේ බව මම විහිළුවට මෙන් කීවෙමි. ඇයට එය තේරුනේ නැත.  

හෝටලයේ රුසියානු මවක සහ ඇගේ  දියණියන් දෙදෙනාද නැවතී සිටියහ. ඔවුන් සෑම උදයකම ඉතා ආචාරශීලි වූ නිසා අපි ඔවුන් සමග කතා බහ කළෙමු. ආ කීවේ ඔවුන් මාස දෙක තුනකට වරක් පැමිණ රුසියාවේ නැති දේ ගෙන ගොස් මොස්කව වල විකුණන බවයි. ඒ මොනවාද යයි ඇසු විට ඈ කීවේ ගැහැනුන් ගේ රූප ලාවන්‍යය රැක ගැනීමට අවශ්‍ය දේ, සුවඳ විලවුන් සහ  (perfumes, cosmetics) , නොයෙකුත් බටහිර රෙදි පිළි ආදිය බවයි. මේ අසා මට සිනා ගියේය. ඇය විමතියට පත් වූ විට මා කීවේ ඒ කාලයේ විදේශික සිසුන් ද බටහිරට හෝ තුර්කියට පැමිණ නොයෙකුත් සෝවියට් දේශයේ නැති භාණ්ඩ ගෙන ගොස් විකුණූ බවයි. මුල් වරට ශෝකාන්තයක් ලෙසත් දෙවන වර විගඩමක් ලෙසත් ඉතිහාසය පුනරාවර්තනය වන බවට මාක්ස් පවසා තිබෙන බව ඇයට කීවෙමි. එයට නම් ඈට සිනහ පහල විය. 

දෙවන දිනයේ අපේ සංචාරක මග පෙන්වන්නා ෆෙරි එකකින් අප ආසියානු පැත්තට රැගෙන ගියේය. අපට මුලින්ම වැටහුණු කරුණ නම් යුරෝපීය පැත්ත මෙන් තුන් ගුණයක් අඩුවෙන් ඉතා හොඳ ආහාර එහි තිබෙන බවය. ඒ ආහාර යුරෝපිය පැත්තේ ඇති සංචාරකයන් ට දෙන ආහාර වලට වඩා වෙනස් සම්ප්‍රදායික තුර්කි කෑමය. මිනිසුන්ද වඩා හිතවත් අය වන තර තරමක ආගමික ද විය. 

මම මුස්ලිම් පල්ලියක් ඇතුලට ගියේ පළමු වතාවට ඉස්තාන්බුල් හිදීය. අපි ගිය මේ පල්ලිය නිල පල්ලිය කියා හැඳින්වේ. පල්ලිය ඇතුලේ ඉමාම් වරයට දේශනා කිරීමට  උස් ස්ථානයක් පිළියෙළ කර තිබෙන  අතර සියල්ලෝම බිම හිඳ ගනිති. මෙවැනි ඉඩ ඇති විශාල ශාලාවක් භාවනා කිරීමට හොඳය.  එහි ඇති සරල බවට මම කැමතිය.   

ඉස්තාන්බුල්හි මා දුටු වඩාත්ම සිත් ඇදගන්නා සුළු දෙයක් නම්  අයාලේ යන බල්ලන්ට සහ බළලුන්ට ඔවුන්ගේ ඇති සැලකීමයි. සතුන් ආරක්ෂා කිරීම පමණක් නොවඔවුන් රැකබලා ගැනීම, බොහෝ ස්ථානවල ආහාර පාන තැබීම, අවශ්‍ය එන්නත් ලබා දී සුනඛයින්ව හොඳින්  රැකබලා ගැනීම යනාදිය සැබවින්ම දයානුකම්පිත ක්‍රියාවකි.

එක ගොඩනැගිල්ලක එළියේ බිත්තියේ කුරුල්ලන්ට කූඩු සාදා තිබෙනු මේ පින්තුරයෙන් පෙනේ.

අජිත් 28/03/2024 

ප.ලි - මම තුර්කියේ යුරෝපිය නගරය හෙවත් ඉස්තාන්බුල් වලට මුල් වරට ගියේ 1987 දීය. මොස්කව් වල බෙලරුස්කයා දුම්රිය ස්ථානයෙන් පටන් ගෙන අපේ දුම්රිය ගියේ උක්රයිනයේ කීයෙව් නගරය හරහා රුමේනියාවේ බුකරෙස්ට් වලටය. එතනින් බල්ගේරියාවේ සොෆියා අග නගරය දකවාය. එතනින් දුම්රිය ගමන නිමවූ පසු බලගේරියාවේ තුර්කි තානාපති කාර්යාලයෙන් වීසා ලබාගෙන ඉස්තාන්බුල් නගරය දක්වා ගියෙමු. හැල හැප්පිලි තොරවූ එම ගමනේදී මගේ නෙත සිත ඇදී ගියේ කවුන්ට් ඩ්‍රකියුලා වැඩ විසූ රුමේනියාවේ දර්ශනීය කර්පාතියන් කඳුකරය දෙය.

ඉස්තාන්බුල් ගැන මගේ එතරම් මතකයක් තිබුනේ නැත. මට මතක විධිහට ලෙදර් ජැකට් ගැනීමට ගොස් ඩොලර් 200-300 කියූ ඒවා ඩොලර් පනහට පමණ අඩු කර ගත් හැටිය. එදා ඉස්තාන්බුල් වල හැම දෙයක්ම කේවල් කල යුතු විය.

මම මේස් විකුණන කොල්ලෙකු ගෙන් හොඳ ඒවා ලෙස පෙනුණු ශීත කාලයට හොඳ මේස් කුට්ටම් හයක් මිලදී ගතිමි. හෝටලයට පැමිණ බැලු විට හයම පාට දොළහකිනි. ඒකා කෙසේ මගේ ඇස් ඉදිරියේ පෙන්වූ එකක් නොව වෙනත් එකක් දුන්නේ කෙලෙසද කියා මම අදත් නොදනිමි.

වසර තිස් හයකට පසු මා මෙහි පැමිණියේ ලන්ඩනයේ ස්ටැන්ස්ටෙඩ් ගුවන් තොටුපලේ සිට පැය තුනහමාරක ගුවන් ගමනකිනි.